งานสู่ขวัญข้าวบุญคูณลาน ปราสาทรวงข้าว

ขึ้นชื่อว่าความเชื่อคนไทยมีความเชื่อมากมายจนเล่าไม่รู้จักหมดเพราะเป็นประเทศที่มีชนกลุ่มน้อยหลายกลุ่มมากๆ มาอยู่รวมกัน เอาแค่เรื่องข้าวอย่างเดียวเราก็มีความเชื่อการจะทำนาก็มีหลายขั้นตอน แต่เก่าก่อนมาเรามีพิธีหลายอย่างในระหว่างทำนาเพื่อเป็นการบูชาพระแม่โพสพเช่น พิธีกรรมก่อนการหว่านข้าว การปักดำข้าว หรือพิธีกรรมรับขวัญการตั้งท้อง ก่อนการเกี่ยวข้าว และพิธีอันเชิญแม่โพสพเข้ายุ้งฉางเป็นต้น พิธีเหล่านั้นแม้ส่วนใหญ่แทบจะสูญหายไปจนหาดูไม่ได้แล้วในปัจจุบันแต่หลายๆ พิธีการก็ยังถูกสืบสานอนุรักษ์เอาไว้ และประยุกต์ไปตามยุคสมัยด้วยจุดประสงค์หลายอย่างจนวันนี้เรามีประเพณีอย่างหนึ่งที่สร้างชื่อเสียงลือเลื่องไปทั่วทั้งในประเทศและต่างประเทศ คือพิธีที่เรียกว่า สู่ขวัญข้าวบุญคูณลาน เป็นพิธีที่จะชาวนาจะทำหลังฤดูเก็บเกี่ยวข้าวและนวดข้าวชาวนาในอดีตเกี่ยวข้าวแล้วจะนวดด้วยวิธีการใช้แรงงานฟาดฟ่อนมัดรวงข้าวให้เม็ดข้าวหลุดออกจากรวงข้าว ข้าวที่ได้ก็จะกองสูงใหญ่อยู่ในลานนวดข้าวเป็นลักษณะที่ชาวนาเรียกว่า คูณลาน ซึ่งอาจจะตั้งใจเรียกการทำบุญในครั้งนี้ว่าให้คราวหน้าทำนาได้ผลดียิ่งขึ้นก็เป็นได้

ในยุคหลังๆ เมื่อถึงเวลาทำบุญคูณลานมีชาวนาหลายบ้านที่ยังไม่ได้นวดข้าวเพราะข้าวปลูกไม่พร้อมกันทั้งหมด โตไม่พร้อมกัน ออกรวงไม่พร้อมกัน ชาวนาที่ยังไม่ได้นวดข้าวเอาข้าวมาทั้งรวงเพื่อร่วมงานบุญที่วัด ก็ได้เลยได้มีความคิดที่จะนำรวงข้าวเหล่านี้มาประดิษฐ์เป็นอะไรที่สวยงามยิ่งใหญ่ต่อมาเมื่อประมาณ พ.ศ. 2537 นายสมนึก บัวแพ พัฒนาการอำเภอเมืองกาฬสินธุ์ ก็ได้ริเริ่มที่จะนำรวงข้าวของชาวนาที่มารวมกันที่วัดสร้างปราสาทขึ้นปรากฏว่าปราสาทที่สร้างด้วยรวงข้าวออกมางดงามตระการตาก็เลยกลายมาเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนารูปแบบปราสาทรวงข้าวสืบมาจนถึงทุกวันนี้ ยิ่งไปกว่าการทำบุญตามประเพณีที่สืบทอดต่อกันมานานแล้ว ปราสาทรวงข้าวกลายเป็นจุดที่ดึงนักท่องเที่ยวมาเที่ยวในหมู่บ้านเป็นจำนวนมากทุกปี ถ้าใครไปชมปราสาทรวงข้าวที่กาฬสินธุ์จะได้เห็นปราสาทรวงข้าว 12 หลัง จาก 12 หมู่บ้านที่ชาวบ้านร่วมแรงร่วมใจกันสร้างและมีการประกวดชิงรางวัลกันด้วย

ข้อมูลเพิ่มเติม:ททท. ขอนแก่น โทร. 0 4322 7714-5
http://www.tourismthailand.org/khonkaen

แก้ไขล่าสุด 2017-02-10 22:05:09 ผู้ชม 5972

การเดินทาง แผนที่ ที่เที่ยว/ที่พัก

กดติดตามการเดินทางของเราใน Youtube ด้วยนะคะ

ปราสาทรวงข้าว วัดเศวตวันวนาราม ที่ตำบลเหนือ อำเภอเมืองกาฬสินธุ์ ประกอบไปด้วย 12 หมู่บ้าน ในแต่ละปีทุกหมู่บ้านจะสร้างปราสาทรวงข้าวของตัวเองตามประเพณีที่สืบทอดต่อกันมา ที่เราพามาชมปราสาทรวงข้าวที่วัดเศวตวันวนาราม เพราะปราสาทที่หมู่บ้านนี้สร้างได้ขึ้นชื่อว่าครองแชมป์มาหลายสมัย มีความสวยงามอลังการมากกว่าใครแต่ถ้าได้มีเวลามากหน่อยเราคงพาชมครบทั้ง 12 หมู่บ้านเลย

ศาลาวัดเศวตวัน เมื่อมาถึงแล้วตามธรรมเนียมเราก็ไหว้พระก่อนแล้วค่อยว่ากัน

ปราสาทรวงข้าว ที่สร้างใกล้จะเสร็จเต็มทีมีความสวยงามตระงานตาอย่างที่เห็นเลยไม่ต้องแปลกใจเลยว่าทำไมงานบุญสู่ขวัญข้าวคูณลานจึงเป็นที่รู้จักไปอย่างแพร่หลายและรวดเร็วมาก รูปแบบการสร้างปราสาทรวงข้าวมีพื้นที่รอบๆ เป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส ตรงกลางเป็นปราสาททรงจตุรมุขมีมุข 4 ด้าน เดินเข้าออกได้ทั้ง 4 ด้านล้อมด้วยกำแพงรวงข้าว พื้นที่ 4 มุมรอบปราสาทจะเป็นพื้นที่ว่างสำหรับกองเม็ดข้าวเปลือกที่มาร่วมในงานบุญ

ชาวบ้านร่วมใจสร้างปราสาทรวงข้าว การสร้างปราสาทรวงข้าวปกติใช้เวลาประมาณ 45 วัน ส่วนใหญ่จะสร้างตามกำหนดวันจัดงานบุญ ปกติเป็นวันขึ้น 3 ค่ำ เดือน 3 แต่ก็มีบ้างที่ต้องกำหนดตามความเหมาะสมของแต่ละปี สำหรับปราสาทรวงข้าวที่เด่นตระหง่านอยู่หน้าศาลาวัดเศวตวันวนาราม เป็นปราสาทที่สวยงามและมีขนาดใหญ่ใช้เวลาสร้างประมาณ 3 เดือน ชาวบ้านและพระสงฆ์ในวัดร่วมแรงร่วมใจสร้างขึ้นอย่างปราณีต จึงไม่ต้องสงสัยว่าทำไมถึงได้ครองแชมป์การประกวดปราสาทรวงข้าวอยู่หลายต่อหลายครั้ง

การสร้างปราสาทรวงข้าว ทั้งชาวบ้านและพระช่วยกันสร้างทีละขั้นตอน หลายๆ ส่วนจะถูกประกอบขึ้นข้างนอกแล้วยกไปประกอบให้เป็นปราสาทหลังใหญ่ขึ้น แต่ละส่วนจะมีโครงไม้เป็นหลักมัดด้วยรวงข้าวห่างพอประมาณ ผู้หญิงและผู้สูงอายุจะมัดรวงข้าวรวมกันเป็นกำขนาดพอเหมาะ ส่วนผู้ชายรวมไปถึงพระสงฆ์จะทำหน้าที่นำมัดรวงข้าวไปมัดเข้ากับโครงปราสาททีละมัดๆ เป็นการร่วมแรงร่วมใจสามัคคีอย่างที่สุดถึงจะสร้างปราสาทที่ใหญ่โตและสวยงามนี้สำเร็จลงได้

ปราสาทรวงข้าว เมื่อถึงวันที่กำหนดวันทำบุญประเพณีชาวบ้านจะมาที่วัดแต่เช้ามืดเพื่อทำการเตรียมงานให้พร้อมหลายคนต้องอยู่ตั้งแต่กลางคืนเพื่อทำพานบายศรีสู่ขวัญขนาดใหญ่ให้เสร็จให้ทันพิธีการบายศรีสู่ขวัญที่จะเริ่มขึ้นในวันงาน ปราสาทรวงข้าวตอนหัวค่ำจะเปิดไฟสว่างไสวสวยงามส่วนเมื่อดึกแล้วคนกลับหมดก็จะปิดไฟทำให้เราเห็นดวงดาวมากมายระยิบระยับบนท้องฟ้าโหนี่คือสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นจากรวงข้าวนับล้านรวงได้สวยขนาดนี้เลยเหรอนี่

ใกล้รุ่งสางแล้วผู้สูงอายุที่รู้เรื่องประเพณีงานบุญนี้ก็จัดแจงสิ่งที่จำเป็นตามขั้นตอน คือจะเตรียมเคื่องไหว้ที่มุมปราสาท 4 มุม และที่หน้ารูปพระแม่โพสพด้านหน้าปราสาทรวม 5 จุด ไม่ว่าอากาศจะหนาวเย็นอยู่บ้างแต่ทุกคนก็ทำหน้าที่ของตัวเองอย่างไม่ให้บกพร่อง

ปราสาทรวงข้าว เช้าของวันแรกเป็นวันเปิดงานประเพณีบุญคูณลานสู่ขวัญข้าว ขั้นตอนประเพณีในวันนี้มีหลายขั้นตอนได้แก่ การสู่ขวัญ การตักบาตร พิธีเปิดงาน ขบวนแห่ปราสาทรวงข้าวจำลอง การแสดงต่างๆ ฯลฯ ถ้าใครมาเที่ยวกาฬสินธุ์วันนี้ละก็อยู่ที่วัดนี้ได้ตลอดวันเพราะมีงานตลอดแทบไม่ต้องไปไหนนอกจากกินข้าว

ตักบาตร ที่หน้าปราสาทรวงข้าวในตอนเช้าระหว่างวันที่จัดงานจะมีคนมารอตักบาตรพระสงฆ์และร่วมถวายภัตตาหารตามธรรมเนียมปฏิบัติระหว่างวันงาน 4 วัน พระสงฆ์จะไม่ออกเดินบิณฑบาตรแต่จะรอรับภัตตาหารที่ชาวบ้านจะเดินทางมาประเคนให้ทุกวัน วันแรกของการเปิดงานเป็นการตักบาตรยืนเรียงกันเป็นวงกลม

อัญเชิญเทวดาร่วมงานสู่ขวัญข้าว

พิธีสู่ขวัญข้าว

ผูกขวัญข้าว เมื่อเสร็จพิธีช่วงเช้าการสู่ขวัญข้าวจะมีขั้นตอนที่เรียกว่าผูกขวัญข้าว เอาด้ายสีขาวจากในพิธีกรรมมาผูกที่รวงข้าวที่สร้างปราสาท

ขบวนแห่ปราสาทรวงข้าวจำลอง มีทั้งหมด 12 หมู่บ้านที่จะทำการแห่ปราสาทรวงข้าวจำลองของแต่ละหมู่บ้านเดินทางมาร่วมงานบุญใหญ่ที่วัดเศวตวันวนาราม บางหมู่บ้านต้องแห่มาไกลหลายกิโลเมตร แต่ชาวบ้านก็ยังปฏิบัติต่อกันมาหลายสิบปี ปราสาทข้าวจำลองทั้งหมดจะจอดเรียงรอบปราสาทหลังใหญ่พร้อมที่จะเริ่มพิธีการต่อไป

ภาพทั้งหมดในงานประเพณีบุญคูณลานสู่ขวัญข้าวและปราสาทรวงข้าวของชาวกาฬสินธุ์ยังมีอีกมากจนเอามาเขียนบรรยายทั้งหมดไม่ไหว แบบนี้บอกเลยว่าควรอย่างยิ่งที่จะไปร่วมสัมผัสงานประเพณีแห่งศรัทธาอันแรงกล้าของชาวนาและพระพุทธศาสนาที่เกี่ยวโยงกันมาแต่โบราณ เห็นในภาพว่าสวยเห็นของจริงยิ่งสวยประทับใจขึ้นไปอีก ไว้โอกาสหน้าทัวร์ออนไทยจะพามาชมกันอีกได้ข่าวแว่วๆ ว่าอาจจะมีการออกแบบปราสาทรวงข้าวให้ยิ่งใหญ่ตระการตากว่าเดิม ยังไงต้องติดตามกันต่อไปครับ

ขอบคุณการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยสำนักงานขอนแก่น

เรื่องและภาพ ทอม ทัวร์ออนไทย

รีวิว ประเพณีบุญคูณลานสู่ขวัญข้าว ปราสาทรวงข้าว

"ปราสาทรวงข้าว 2562 อัพเดตภาพให้ชมกันกับประเพณีไทยในกาฬสินธุ์ ประเพณีบุญคูณลานสู่ขวัญข้าว ปราสาทรวงข้าวหลังนี้จะตั้งอยู่จนถึงสงกรานต์ถ้าฝนไม่ตก (ถ้ามีฝนตกก็ต้องเก็บนะครับ)"

Akkasid Tom Wisesklin
2019-02-16 11:53:33

ประเพณีบุญคูณลานสู่ขวัญข้าว ปราสาทรวงข้าว

"ผู้ว่าราชการจังหวัดกาฬสินธุ์ นายณัฐภัทร สุวรรณประทีป เดินทางเป็นประธานในพิธีเปิดงานประเพณีบุญคูณลานสู่ขวัญข้าว ที่วัดเศวตวันวนาราม เมื่อวันที่ 9 กุมภาพันธ์ งานนี้จะมีไปจนถึงวันที่ 12 กุมภาพันธ์ แต่ปราสาทรวงข้าวจะตั้งอยู่จนถึงปลายเดือนมีนาคม 2560 มาเที่ยวกันได้ตลอดนะครับ"

Akkasid Tom Wisesklin
2017-02-10 22:04:50

ประเพณีบุญคูณลานสู่ขวัญข้าว ปราสาทรวงข้าว

"ภาพล่าสุดวันนี้การสร้างปราสาทรวงข้าวยังดำเนินต่อไป ปราสาทรวงข้าว 1 ปราสาทใช้เวลาประมาณ 3 เดือนตั้งแต่ปลายพฤศจิกายน จนถึงมกราคม ทั้งพระและญาติโยมต่างร่วมแรงร่วมใจสร้าง"

Akkasid Tom Wisesklin
2017-01-21 11:36:09

ประเพณีบุญคูณลานสู่ขวัญข้าว ปราสาทรวงข้าว