คลองร้อยสาย

 คลองร้อยสาย เป็นพื้นที่ชุมชนที่อยู่ใกล้ตัวเมืองสุราษฎร์ธานี เป็นคลองสาขาของแม่น้ำตาปีก่อนที่จะไหลลงทะเลอีก 10 กิโลเมตร แต่ก่อนยังไม่มีถนนหนทาง ชาวบ้านสร้างบ้านเรือนใกล้คลอง จนถึงตอนนี้มีถนนขึ้นมาหลายสาย แต่หลายครอบครัวก็ยังคงมีวิถีชีวิตที่ยังคงใช้เรือเป็นพาหนะท้องถิ่นในการเดินทางสัญจร จึงเกิดมาเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ และอนุรักษ์ มีคนแวะเวียนมาเที่ยวล่องเรือในคลองร้อยสายทั้งกลางวันและกลางคืน ชมสภาพป่าจากตามลำคลอง และชมหิ่งห้อยที่ยังมีจำนวนมากเพราะบ้านเรือนคนมีน้อย ชาวบ้านรู้จักวิธีนำทรัพยากรในท้องถิ่นมาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน

    ทุกวันนี้ มีชมรมท่องเที่ยวคลองร้อยสายเกิดขึ้น มีกิจกรรมการท่องเที่ยวในหมู่บ้านได้แก่ ล่องเรือชมวิถีชีวิตของชาวบ้าน ดูหิ่งห้อยยามค่ำคืน พักโฮมสเตย์ และร่วมกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อเรียนรู้วิถีชีวิตของชุมชนคลองร้อยสาย

    ติดต่อชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวคลองร้อยสาย เลขที่ 49 หมู่ 5 ตำบลบางชนะ อำเภอเมือง จังหวัดสุราษฏร์ธานี โทร. 08 6267 6695, 0 7720 5323

    นอกจากนี้ยังมีเรือให้บริการจำนวนหลายลำด้วยกัน มีท่าเรืออยู่บริเวณตลาดน้ำสุราษฎร์ธานี และที่หน้าร้าน กาแฟริมน้ำ ใกล้สำนักงานอัยการภาค 8

ข้อมูลเพิ่มเติม:ชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวคลองร้อยสาย โทร. 08 6267 6695, 0 7720 5323

การเดินทาง แผนที่ ที่เที่ยว/ที่พัก

กดติดตามการเดินทางของเราใน Youtube ด้วยนะคะ

เริ่มต้นการเดินทางล่องเรือคลองร้อยสาย เช้าตรู่ของวันจันทร์ ที่เรานอนอยู่ในเมืองสุราษฎร์ 1 คืน หลังจากกลับมาจากเขื่อนเชี่ยวหลาน เรายังไม่อยากเดินทางกลับทันทีเพราะมันดูฉุกละหุก การได้นอนพักให้หายจากอาการเพลียที่เที่ยวมาเต็มที่ในแพจะเป็นการดีกว่า แต่จะนอนอยู่เฉยๆ ก็ดูจะน่าเบื่อ ก่อนที่เราจะเช็คเอาท์ออกจากโรงแรม ต้องหาที่เที่ยวในเมืองสุราษฎร์สักที่ มาประจวบกับที่ลองหาข้อมูลเที่ยวในตัวเมืองมาเจอคลองร้อยสาย ก็เลยติดต่อเรือเอาไว้ เมื่อคืนมาเดินตลาดน้ำเจอท่าเรือเที่ยวชมหิ่งห้อยก็เลยถามเบอร์เอาไว้ด้วย หิ่งห้อยที่สุราษฎร์เยอะไม่แพ้ที่อื่นๆ เยอะกว่าอัมพวาด้วยซ้ำ แต่แย่ตรงที่ถ่ายรูปมาให้ดูไม่ได้

    เรานัดเรือมารับ 8 โมง เช้ากว่านี้หายาก ออกจากโรงแรมมาที่ร้านกาแฟริมน้ำ ก็เจอเรือพอดี ซื้อกาแฟกับขนมไปกินในเรือด้วยเพราะเวลาที่ใช้ในการล่องเรือประมาณ 1 - 1 ชั่วโมงครึ่ง เจอเรือแล้วก็ออกเดินทางได้ จะได้กลับมาทันอาบน้ำก่อนเช็คเอาท์

หมู่บ้านชาวประมงแม่น้ำตาปี เรือของเราลำใหญ่ปกตินั่งได้เป็น 10 แต่เรามากัน 4 คน สบายๆ ตอนข้ามแม่น้ำตาปีไม่รู้สึกโคลงด้วยซ้ำ ก่อนที่เรือจะเลี้ยวเข้าไปในคลองจะผ่านหมู่บ้านแห่งหนึ่ง อยู่ติดลำน้ำตาปี มีเรือจอดเยอะๆ พี่คนขับก็เริ่มบรรยาย แกบรรยายได้ดีได้ความรู้กลับมาเยอะ ชอบใจเรือลำนี้มากๆ ที่เราเห็นเรือจอดอยู่เยอะๆ นี่เป็นหมู่บ้านของชาวประมง มองจากฝั่งศาลหลักเมืองมาก็เห็นมีเรือลำเล็กบ้างใหญ่บ้างตามฐานะ

เถาเปรียงหรือเถาวัลย์เปรียง พอเรือเข้ามาในคลองที่เป็นสาขาของแม่น้ำตาปี บ้านเรือนคนก็ค่อยๆ ห่างออกเรื่อยๆ บางช่วงไม่เห็นมีบ้านอยู่เลย วิวทิวทัศน์ที่เราเห็นจะมีแต่ต้นไม้ ต้นไม้ริมคลองก็มีมากมายหลายชนิดเหลือเกิน ต้นไหนมีประโยชน์น่าเรียนรู้ พี่เค้าก็จะอธิบายทุกต้นเลย แต่เอาที่จำได้และเด่นๆ หน่อย ก็มีเถาเปรียงนี่แหละอย่างแรก พืชชนิดนี้ขึ้นหนาเลื้อยได้แลดูรกรุงรังแต่มีสรรพคุณทางยา มีประโยชน์หาง่ายอยู่ใกล้ตัว เช่นแก้ปวดเมื่อย แก้กษัย เจ็บตามเส้น เจ็บกระดูก

ปอน้ำ เป็นต้นไม้ตระกูลเดียวกับปอ เอามาลอกไปทำเชือกได้ดี ปอน้ำนี้มีดอกสีเหลืองเป็นส่วนใหญ่ แต่บางต้นให้ดอกสองสีคือเหลืองกับแดง โดยไม่ต้องตัดต่อกิ่งใดๆ ในคลองร้อยสาย ปอน้ำเป็นต้นไม้ที่เราจะได้เห็นบ่อยเลย

หมามุ่ย ไม่ต้องบอกก็รู้ว่ามีกิตติศัพท์ในทางด้านไหน ฝักหมามุ่ยเป็นพิษถ้าโดนแล้วคันอย่าบอกใคร แต่เม็ดข้างในกลับกินได้ ที่โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ เอามาทำกาแฟหมามุ่ยขาย ว่างๆ ลองไปชิม มันมีประโยชน์เยอะด้วยนะ

อุโมงค์ต้นจาก ภายในคลองร้อยสาย เรือนำเที่ยวก็จะพาไปเที่ยวสายไหนบ้างก็มีปัจจัยหลายอย่าง คลองที่เราเข้ามาเป็นคลองที่ไปทางวัดบางใบไม้ จุดเด่นของคลองสายนี้คือต้นจาก การที่ชาวบ้านมาอาศัยริมคลอง มีต้นจากจำนวนมากมายขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่ถ้าอยู่หน้าบ้านใครต้นจากถือว่าเป็นของคนนั้น คนอื่นจะมาตัดจากไปขายไม่ว่าจะเป็นใบหรือลูกก็ไม่ได้ทั้งนั้น เป็นกฏของชาวคลองร้อยสายซึ่งก็คงเหมือนกับคลองอื่นๆ ด้วย เจ้าของจากจะตัดเอาจากไปขาย หรือตัดเพื่อแต่งให้ต้นจากมีทรงสวยเข้าไปเก็บลูกจากได้ง่าย แต่ตอนนี้หลายๆ บ้านไม่ค่อยสนใจการตัดจาก เพราะรุ่นลูกรุ่นหลานก็ย้ายไปอยู่ในที่ที่เดินทางสะดวกบ้าง ไปเรียนบ้าง ไปทำงานบ้าง คนที่อยู่บ้านริมคลองหลายๆ คนก็ไม่มีเรี่ยวแรงที่จะตัดจากกันแล้ว

บรรยากาศของบ้านเรือนริมคลอง มีศาลาหน้าบ้านสำหรับการขึ้นลงเรือ บ้านเรืออยู่ห่างๆ กัน มีแนวต้นจากยาวๆ ทุกหลัง บางช่วงมองไม่เห็นเลยว่าบนฝั่งมีอะไรบ้าง หลายบ้านที่ไม่ตัดจากก็ทำให้กิ่งก้านใบจากยื่นยาวเข้ามาเหมือนฉากในหนังแม่นาคพระโขนง ที่นี่เวลากลางคืนไม่ค่อยมีใครออกจากบ้านเพราะในคลองจะมืดแบบสุดๆ เลยละ

เรือเป็นพาหนะหลักของหมู่บ้านที่อยู่ตามคลองร้อยสาย ไม่มีหลังไหนไม่มีเรือ ถึงแม้ว่าบางหลังจะมีถนนเข้ามาบ้านหลังนั้นก็จะมีทั้งรถทั้งเรือแทน

ดอกจาก แห่ง คลองร้อยสาย ได้ยินมาว่าการล่องเรือเที่ยวคลองร้อยสาย แล้วแต่ว่าเรือลำไหนจะเข้าไปสายไหน แต่ใช้เวลาพอๆ กัน ถ้าใครได้มาล่องสายเดียวกับเราจะได้ความรู้เรื่องจากไปเยอะเลย ในสายนี้มีจากเยอะ บางต้นกำลังออกดอก บางต้นเป็นลูกอ่อน บางต้นก็แก่แล้ว เราจะได้เห็นครบทุกช่วงของการเจริญเติบโตของลูกจากจนมาเป็นของหวานที่หลายคนโปรดปราน ดอกจากแลดูเผินมีรูปทรงคล้ายดอกบัวมาก

ลูกอ่อนของต้นจาก

ดูลูกจากตั้งแต่เป็นดอกจนเป็นผลแก่ ทีนี้มาดูว่าจากนอกจากใช้ใบทำหลังคา ที่เรียกว่าหลังคามุงจาก ยอดจากอ่อนยังเอามาใช้ประโยชน์ได้ อย่างลอกออกมาลอกเอาเยื่อออกเหลือใบจากบางๆ เอาไปตากให้แห้งมวนยาสูบได้ 

สานหมาตักน้ำจากใบจาก หมาตักน้ำ เป็นชื่อเรียกของภาชนะที่ใช้ตักน้ำ แต่ไม่ยักกะเจอคนที่รู้ว่าทำไมเรียกว่าหมา การสานหมาตักน้ำต้องใช้จากอ่อน เอามาค่อยๆ เฉาะเข้าไปในเนื้อยอดจากทีละชั้นๆ ในยอดอ่อนของจากจะมีใบอ่อนเรียงกันอยู่หนามากเท่ากับจำนวนใบจากของแต่ละก้านที่เราเห็นตามคลอง ลอกออกมาทีละใบแล้วพับแบบง่ายๆ สอดด้านหนึ่งเข้าไปในรอยพับ ทำแบบนี้ไปเรื่อยๆ แล้วเอาปลายทั้ง 2 ด้านมามัดเข้ากันให้แน่น ก็เป็นอันได้หมาตักน้ำ ฝรั่งมาเห็นเข้าก็ขอเอาไปบ้านเป็นที่ระลึกและตกแต่งบ้าน เอาไปทำกระเช้าใส่ผลไม้เบาๆ ได้สบาย

หมาตักน้ำ มัดปลายเข้าด้วยกันก็เสร็จแล้ว 1 อัน ทีนี้ก็ลองเอาหมาตักน้ำที่สานเสร็จลองตักน้ำขึ้นมา ถ้ารั่วก็จะทิ้งไปแล้วสานอันใหม่ ถ้าไม่รั่วค่อยเอาไปใช้ที่บ้าน ทำแบบนี้มาแต่โบราณแต่ทุกวันนี้แค่พูดว่าหมาตักน้ำก็ไม่ค่อยมีคนรู้จักแล้ว

วิถีชีวิตชาวคลองอีกอย่างหนึ่งคือการปลูกมะพร้าว ปลูกมากบ้างน้อยบ้างแล้วแต่ว่าใครจะมีที่มากที่น้อย โรงงานมะพร้าวจะไปรับซื้อถึงสวน หรือจะสอยมาขายถึงโรงงานก็ได้ ราคาต่างกัน ช่วงนี้ลูกละ 8 บาท ถ้าโรงงานไปซื้อถึงสวนก็เหลือประมาณครึ่งราคาเพราะเค้าต้องเอารถเอาคนไปสอยเองหมด ชาวสวนบ้านริมคลองวันๆ ไม่มีธุระมากมายเหมือนคนเมือง ว่างๆ ก็เดินดูมะพร้าวลูกไหนแก่ลูกไหนอ่อน ก็สอยๆ ลงมาขาย ใช้เวลาไม่นานก็หมดสวนแล้ว ถ้าต้นมะพร้าวมันสูงมากคนที่นี่จะใช้ลิงขึ้นมะพร้าว มีโรงเรียนสอนลิงด้วยแต่ไม่ใหญ่ไม่โต

ตัวเงินตัวทอง ที่เราเรียกกันว่า เห้ บ้าง เหี้ย บ้าง นั่นแหละ มีคลองที่ไหนก็มีเจ้าตัวนี้อยู่ที่นั่น ฉายาลากไปกินในน้ำยังคงเป็นอมดะของมัน ระหว่างการล่องเรือเที่ยวชมบรรยากาศไปเรื่อยๆ ก็จะเห็นเจ้าตัวนี้ว่ายน้ำบ้าง นอนเล่นบ้าง ถ้ามันเห็นเรามันก็จะหนี

โฮมสเตย์ในคลองร้อยสาย เมื่อมีการจัดการด้านการท่องเที่ยวเป็นเรื่องเป็นราว ก็ต้องมีบ้านที่เปิดเป็นโฮมสเตย์ขึ้นมาเพื่อรองรับนักท่องเที่ยว ชาวไทยอาจจะมีส่วนน้อยที่พักโฮมสเตย์ แต่ถ้าเป็นฝรั่งเค้าชอบมากเลยละ โฮมสเตย์หลังนี้อยู่ในคลองร้อยสาย เจ้าของบ้านไม่ใช่ใครที่ไหนพี่เจ้าของเรือที่เรานั่งอยู่นี่เอง ที่เลือกพามาาคลองสายนี้คงเพราะมีบ้านอยู่ในนี้อยากจะโปรโมทด้วยละมัง แต่บรรยากาศรวมๆ แล้วสายนี้ก็นับว่าดีทีเดียวเชียวละ ราคาโฮมสเตย์จำได้ไม่แม่น น่าจะประมาณ 500 รวมอาหาร ยังไงโทรไปถามอีกทีตามเบอร์ที่เขียนไว้ข้างบน การจะเปิดโฮมสเตย์สมัยนี้ไม่ใช่จะเปิดก็เปิด ต้องได้รับการตรวจสอบให้ผ่านมาตรฐานของกระทรวงท่องเที่ยว เลยสบายใจได้ ดูจากแผ่นป้ายตรารับรองมาตรฐานโฮมสเตย์ไทยนะครับ

ดงกระเฉด อีกหนึ่งวิธีของการใช้ประโยชน์จากการที่บ้านอยู่ริมคลอง คือการปลูกกระเฉดเอาไว้กินเอง มันปลูกไม่ยากเดี๋ยวเดียวก็เต็มคลองแล้ว บ้านหลังนี้เป็นบ้านไม้หลังใหญ่อายุของบ้านหลายสิบปี และยังมีคนอาศัยอยู่แปลงกระเฉดงามน่าเก็บนัก

ท่าเรือนอนเกาะเต่า ออกมาจากคลองกลับมาที่แม่น้ำตาปี ใช้เวลาไปเกือบชั่วโมงเข้าไปในคลองลึกประมาณ 2 กิโลเมตรตามแนวเส้นตรงคร่าวๆ จากแผนที่ของกูเกิล แต่ถ้าวัดจริงๆ ตามคลองที่คดเคี้ยวไปมาคงมากกว่านั้นเยอะอยู่ เรือพาเรากลับออกมาที่แม่น้ำตาปี ในใจคิดว่าคงจบทริปเพียงเท่านี้เดี๋ยวเรือคงไปส่งที่ฝั่งตรงข้ามที่เราลงเรือมาตอนแรก แต่พี่เค้าถามว่าจะลงตรงไหน ท่าเดิมหรือจะไปวัดโพธาวาส เราก็ตอบว่าไปวัดโพธาวาส พี่เค้าถามต่อว่าไปแล้วจะนั่งเรือกลับมาท่าเดิมมั้ย เราบอกว่าไม่ดีกว่าขอลงที่วัดโพธาวาสแล้วต่อรถไปโรงแรมเลยแล้วกัน เพราะนั่งย้อนกลับมาก็ไม่ได้อะไร สายแล้วแดดเริ่มร้อนแล้วด้วย

ทอดแห ระหว่างทางที่จะไปวัดโพธาวาส มันก็ไม่ใช่ใกล้ๆ อ้อมโค้งแม่น้ำตาปีไปอีกเกินกิโล ระหว่างนั้นเราก็จะได้เห็นชาวบ้านที่หากินอยู่ในแม่น้ำ ร้านอาหารริมแม่น้ำ และบรรยากาศสุดฟิน พอสายเข้าหน่อยแดดเริ่มร้อนมากขึ้นทุกที แต่เราก็ยังชมวิวกันไปเรื่อยๆ

สวนสาธารณะเกาะลำพู เป็นสวนสาธารณะขนาดใหญ่ ประมาณ 60 ไร่ แต่เดิมเป็นดอนสูงพ้นน้ำขึ้นมามีต้นไม้ขึ้น ต่อมาก็เลยมีการถมขยายให้เป็นเกาะ จาก 6 ไร่ เป็น 60 ไร่ มีสะพานทอดเข้าไป ก็เลยกลายเป็นแหล่งพักผ่อนที่สุดยอดประจำเมืองสุราษฎร์ คนมาเที่ยวมาออกกำลังกาย และนอนเล่นกันรับลมเย็นๆ เยอะ

หลังจากพ้นเกาะลำพูมาได้พอประมาณ แม่น้ำก็มีซอยแยกออกไปเป็นคลองอีกสายด้านซ้าย พอเลี้ยวเข้ามาก็จะเห็นคฤหาสน์บ้านคนรวยหลายหลัง แล้วก็มีบ้านร้างไม่มีเจ้าของด้วย บ้านหลังนี้เดิมเจ้าของบ้านเป็นคนจีน ทำอาชีพเลี้ยงเป็ด ปล่อยให้เป็ดหากินในคลองบวกกับให้อาหารไปด้วย ต่อมาอาหารเป็ดแพง อาชีพเลี้ยงเป็ดก็ดูจะไม่มีรายได้มากพอที่จะทำต่อ พอไม่เลี้ยงเป็ดก็ย้ายบ้านไปอยู่ที่อื่นที่หากินได้สะดวกกว่า บ้านก็ถูกปล่อยให้ร้าง ระหว่างล่องเรือคลองร้อยสายเราเห็นบ้านที่ถูกทิ้งร้างแบบนี้ 2 หลัง ก็เป็นบ้านที่เลี้ยงเป็ดทั้งคู่

ปล่อยปลาวัดโพธาวาส ในที่สุดเราก็มาถึงปลายทางวัดโพธาวาส ที่วัดมีคนแวะเวียนมาปล่อยปลาตรงท่าน้ำตามความเชื่อ เสริมดวงต่อชะตาก็ว่ากันไป ภายในวัดกำลังมีการก่อสร้างโบสถ์หลังใหม่ วัดโพธาวาสเป็นวัดที่สำคัญของสุราษฎร์ธานี ชาวสุราษฎร์ เคารพศรัทธาอดีตเจ้าอาวาสวัดโพธาวาสมาก คือหลวงพ่อกล่อม คนที่มาสุราษฎร์ถ้าไม่รู้ว่าจะไปเที่ยวไหนแล้วไปถามรถสองแถวเล็กที่วิ่งไปวิ่งมาตามถนน เค้าต้องแนะนำให้มาวัดนี้ เป็นหนึ่งในสถานที่ที่ควรจะมาให้ได้ อย่างน้อยมากราบพระเป็นสิริมงคลสำหรับการเดินทางก็ยังดี

ส่วนพวกเราก็นั่งรถสองแถวไปหาข้าวเช้ากิน 9 โมงกว่าแล้ว เริ่มหิว จบการนำเที่ยวล่องเรือคลองร้อยสาย สุราษฎร์ธานีเพียงเท่านี้ครับ ขอบคุณที่ติดตามอ่านมาจนจบ